Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) Genel Yöneticisi Tedros Adhanom Ghebreyesus, M çiçeği virüsüne ait X’ten paylaşımda bulundu.
M çiçeği virüsünü ele almak üzere DSÖ’nün Acil Durum Komitesi’nin bugün toplandığını kaydeden Ghebreyesus, “Komite bana, M çiçeği virüsü olaylarındaki artışın milletlerarası ehemmiyete sahip bir halk sıhhati acil durumu oluşturmaya devam ettiğini bildirdi. Bu tavsiyeyi kabul ettim.” tabirlerini kullandı.
Ghebreyesus, bu kararın, olayların artan sayısına, coğrafik yayılımına, alandaki operasyonel zorluklara, ülkeler ile ortaklar ortasında dengeli bir karşılık oluşturma ve bunu sürdürme muhtaçlığına dayandığının altını çizdi.
DSÖ Genel Yöneticisi Ghebreyesus, virüsten etkilenen ülkelere müdahalelerini artırma ve salgını sona erdirmek için memleketler arası topluma da dayanışma davetinde bulundu.
DSÖ, “maymun çiçeği virüsü (Monkeypox)” tabirini, 2022’de ırkçılık ve ayrımcılık telaşıyla M çiçeği virüsü (Mpox) olarak değiştirmişti.
M çiçeği virüsü, 14 Ağustos’ta DSÖ tarafından “uluslararası değere sahip halk sıhhati acil durumu” olarak ilan edilmişti.
– M ÇİÇEĞİ NEDİR?
M çiçeği, klinik olarak daha hafif olmasına karşın, semptomları geçmişte çiçek hastalarında görülenlere benzeri ve nadiren ölümcül hayvanlardan insanlara bulaşan bir virüs olmakla birlikte beşerden beşere da bulaşabilmektedir. 1980’de çiçek hastalığının eradikasyonunun ilanı ve sonrasında çiçek aşısının uygulamasının durdurulması ile M çiçeği, az de olsa bilhassa Orta ve Batı Afrika’da görülen bir hastalık haline geldi.
– M çiçeği için ne vakit test yaptırılmalıdır?
M çiçeği olduklarını düşünen yahut M çiçeği olan biriyle yakın temas halinde olanların, bir sıhhat kuruluşuna başvurması ve test yapılması gerekip gerekmediğine karar verilmesi gerekir. Doktor test gerektiğine karar verirse, örnekleri alacak ve bunları test için uygun bir laboratuvara gönderecektir.
– M çiçeği belirtileri nelerdir?
M çiçeği belirtileri çoklukla ateş, baş ağrısı, kas ağrıları ve sırt ağrısı, büyümüş lenf nodları, teneffüs sistemi semptomları (boğaz ağrısı, burun tıkanıklığı yahut öksürük) ve hastalığa özgü karakteristik cilt döküntüleri formundadır.
– Belirtilerim varsa ne yapmalıyım?
Yeni yahut açıklanamayan bir cilt döküntüsü yahut başka M çiçeği belirtilerini fark ederseniz, bir sıhhat kuruluşuna başvurun. Sıhhat kuruluşuna başvurana kadar diğerleriyle yakın temastan (cinsel temas dahil) kaçının. Sıhhat kuruluşuna başvurana kadar evcil hayvanlar yahut öbür hayvanlarla yakın temastan kaçının. Test sonuçlarınızı bekliyorsanız, birebir tedbirlere uymaya devam edin. Test sonucunuz olumluysa, cilt döküntüleriniz kabuklanıp düşerek güzelleşmiş pak ve sağlam cilt görünümü oluşana kadar kendinizi izole etmeye ve öbür tedbirlere uymaya devam edin. Ateş, boğaz ağrısı, burun tıkanıklığı yahut öksürüğünüz varsa kendinizi izole etmeye devam edin. Yalnızca tabibe görünmek yahut acil durumlar için dışarı çıkın. Toplu taşıma araçlarını kullanmaktan kaçının. İzolasyondan çıkmanız gerekiyorsa, cilt döküntülerinizi kapatın ve yüze düzgün oturan bir maske takın.
– M çiçeği nasıl bulaşır?
M çiçeği cilt döküntüsü, kabuklar yahut beden sıvılarıyla direkt temas yoluyla bireyden bireye bulaşabilir. Ayrıyeten uzun periyodik, yakın temas yahut cinsel temas (öpmek, sarılmak yahut cinsel bağlantı gibi) sırasında yayılabilir.
M çiçeği olan bir kişi, belirtilerin başlamasından itibaren cilt döküntüsü büsbütün iyileşene ve düzgünleşmiş pak ve sağlam cilt görünümü oluşana kadar diğerlerine virüsü bulaştırabilir. Kimi hastalar, belirtileri başlamadan 1 ila 4 gün evvel M çiçeğini bulaştırabilir. Lakin hiç belirti göstermeyen bireylerin virüsü bulaştırdığına dair bir ispat bulunmamaktadır.
– M çiçeği cinsel yolla bulaşan bir hastalık mıdır?
M çiçeği, cinsel yolla bulaşabilen bir hastalık olarak tanımlanabilir. Başka bir tabirle, cinsel ilgi, M çiçeğinin bulaşma yollarından yalnızca biridir. Geçmişte M çiçeği salgınları, enfekte hayvanlarla ve hayvan eserleriyle direkt temas sonucu ortaya çıkmıştır lakin şahıstan bireye bulaşma sonlu olmuştur. Günümüzdeki salgında, virüs temel olarak yakın temas yoluyla bulaşmaktadır. Cinsel temas sırasında lezyonlarla temas yahut teneffüs sekresyonları ile yakın temas ile bulaş olabilir. Lakin cinsel ilgi olmaksızın M çiçeği olan biriyle yakın ve uzun vadeli cilt temasında bulunmak da virüsün bulaşmasına neden olabilir.
– M çiçeği nasıl önlenebilir?
M çiçeği olduğundan şüphelenilen bir cilt döküntüsüne sahip bireylerle yakın cilt temasından kaçının. M çiçeği hastasının kullanmış olduğu eşya ve gereçlerle temastan kaçının. Ellerinizi sık sık sabun ve suyla yıkayın yahut alkol bazlı el antiseptiği kullanın. Bilhassa yemek yemeden, yüzünüze dokunmadan evvel ve tuvaleti kullandıktan sonra el hijyeni sağlayın.
– Kalabalık etkinliklere gitme konusunda endişelenmeli miyim?
M çiçeği olan biriyle yakın temas yahut cilt temasında bulunduğunuzda bulaşma olabilir. Birinci bulgular insanların yakın, devamlı cilt teması yaşadığı aktifliklerin M çiçeği hadiselerine yol açtığını göstermektedir. Bir aktifliğe katılmayı planlıyorsanız ne kadar yakın, ferdî cilt teması yaşanacağını göz önünde bulundurmalısınız.
– M çiçeği için hangi tedaviler mevcuttur?
M çiçeği için özel olarak geliştirilmiş bir tedavi yok. Virüsler ortasındaki genetik benzerlikler nedeniyle, çiçek hastalığını tedavi etmek için kullanılan antiviral ilaçlar M çiçeği tedavisinde kullanılabilse de aktifliği tam olarak kanıtlanmış değildir.
– Evcil hayvanıma M çiçeği bulaşabilir mi?
M çiçeği zoonotik bir hastalıktır, yani hayvanlar ve beşerler ortasında bulaşabilir. Lakin şu anda M çiçeği için evcil hayvanlar yüksek risk taşımamaktadır.
– M çiçeği su yoluyla havuzdan, sıcak küvetten yahut su parkından bulaşabilir mi?
M çiçeğinin havuzdan, sıcak küvetten yahut su parkındaki sulardan bulaşabileceği konusunda net ilişki olduğunu gösteren bir çalışma yoktur. Fakat virüsün beşerden beşere yakın temas, cilt teması yoluyla bulaşması mümkündür. M çiçeği hastasının havlusu, yüzme tahtası, havuz oyuncağı yahut giysisi üzere eşyalarının bir oburu tarafından kullanılmasıyla hastalık, bu eşyaları kullanan sağlıklı bireye de bulaşabilir. Cümbüş emelli su yerlerinde dezenfeksiyon yapılması ve havuzların uygun halde klorlanmasıyla M çiçeği virüsünün bulaşma riski ortadan kaldırılmış olur.