Türkiye, ekonomik dönüşüm sürecinde kıymetli bir dönemeçte bulunuyor. Faiz oranlarının artışı ve enflasyonun düşürülmesi beklentisi, para ve maliye siyasetleriyle desteklenen enflasyonla gayret uğraşlarını hızlandırıyor. Bu süreçte yatırımcılar ve kesim profesyonelleri, sanayi üretimi, işsizlik oranı, enflasyon ve kredi eğilimleri üzere ekonomik göstergeleri yakından takip ederek Türkiye iktisadının geleceğine dair öngörülerde bulunuyor. Fitch üzere kredi derecelendirme kuruluşlarının, Türkiye’ye yöneliki kredi notlarını üst tarafta revize etmesi, uygulanan ekonomik programların olumlu tesirler yarattığını gösteriyor.
Son devirde yayımlanan raporlar, enflasyonun düşürülmesi tarafında adımlar atıldığını ortaya koysa da halk nezdinde enflasyonun hala yüksek ve inatçı olduğu algısı devam ediyor. İktisat etraflarında tanınan isimlerden Mahfi Eğilmez üzere ekonomistler, Türkiye’nin stagflasyon riskiyle karşı karşıya olabileceği konusunda ihtarlarda bulunuyor.
Bu ekonomik tablo içinde, global iktisat ve Türkiye’nin durumu üzerine kapsamlı tahliller sunan OECD, Türkiye’nin mevcut ekonomik görünümünü ve iktisat idaresinin atılımlarını CNBC-e’ye kıymetlendirdi.
“PORTFÖY YATIRIMLARI DİREKT YATIRIMLARA DÖNÜŞEBİLİR”
Türkiye’nin daha klasik makroekonomik siyasetlere dönüş yapmasının, yatırımcıların moralini artırdığına işaret eden OECD yetkilileri, CNBC-e.com’a gönderdikleri e-posta değerlendirmesinde “Türkiye’nin CDS primleri düşüş gösterdi ve Haziran ayında, takas süreçleri hariç net milletlerarası rezervler 2020 başından bu yana birinci defa olumlu oldu. Son aylardaki olumlu gelişmelere karşın, ekonomik zorluklar devam ediyor. Memleketler arası ortamdan tam manasıyla faydalanmak ve daha fazla not artışı sağlamak için makroekonomik istikrar siyasetlerinin devam etmesi gerekiyor” ifadelerine yer verdi.
Özellikle iktisat siyasetindeki istikrar ve öngörülebilir bir çerçevenin yatırımcı inancını artırabileceği ve memleketler arası sermaye akışlarını hızlandırabileceği vurgulanırken, bu inanç ortamının, kısa vadeli finansal akışların direkt yabancı yatırımlara dönüşmesini de sağlayabileceği tabir edildi.
“TCMB’NİN ENFLASYON GAYESİ ULAŞILABİLİR”
Yakın vakitte açıklanan Orta Vadeli Program’da, Türkiye’nin 2024 yılı için enflasyon beklentisi yüzde 41,5 olarak belirlendi. Bu oran, evvelki OVP raporunda 2024 yılı için öngörülen yüzde 33 düzeyinin hayli üzerinde yer alıyor. Dolayısıyla, enflasyon beklentisinde önemli bir artış 850 baz puan kelam konusu. Bu artış, gelecek yıllar için de üst taraflı revizyonlarla kendini gösteriyor; 2025 yılı için beklenti yüzde 15,2’den yüzde 17,5’e, 2026 yılı için ise yüzde 8,5’ten yüzde 9,7’ye yükseltildi. Piyasa aktörleri, OVP’deki bu üst taraflı revizyonu gerçekçi bir yaklaşım olarak kıymetlendiriyor.
Buna karşılık TCMB’nin enflasyon beklentisi yüzde 38 düzeyinde. Üst bandı yüzde 42 olan bu amaç şimdi revize edilmedi, lakin OVP’nin enflasyon beklentisi TCMB’nin gayesinin üst bandı olan yüzde 42’ye yaklaşıyor. OECD’ye nazaran TCMB’nin bu amaca ulaşması ise ihtimal dahilinde.
“TCMB SIKILAŞMAYI SÜRDÜRMELİ”
“Para siyaseti şartlarının sıkı kalması ve enflasyon gayeye sağlam bir formda yönelene kadar mali sıkılaşmanın sürdürülmesi gerekiyor”. OECD’nin bu yorumu, aslında direkt erken bir faiz indirimi ihtimaline karşı olarak gerçekleşti. Hakikaten OECD Türkiye iktisadının gidişatına yönelik riskleri ‘erken siyaset gevşemesi’ ve ‘Merkez’in güvenilirliğinin sarsılması’ olarak belirtti. Enflasyondaki muhtemel bir artışa karşı dikkatli olunması ve bunun hala bir risk faktörü olarak ortada olduğu da söz edilen bir öbür risk faktörü.
“YASAL MİNİMUM FİYATLAR FİRMALAR İÇİN KARŞILANABİLİR OLMALI”
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, TCMB Lideri Karahan ve öbür iktisat yöneticileri, Türkiye’nin ortodoks siyasetlere dönüş yaptığını yerli ve yabancı yatırımcılara anlatmak için ağır bir uğraş sarf ediyorlar. Bu çerçevede TCMB Başkanı Karahan’ın yaptığı sunumlarda verdiği sinyaller ve Bakan Şimşek’in yabancı yatırımcılarla sık sık bir ortaya gelerek ekonomik programı anlattığı görülüyor.
OECD’ye nazaran, iktisat idaresinin bu atılımları, finansal ve mali siyasetlerdeki “güvenilir iyileştirmeler” olarak algılanıyor ve yatırımcı inancını artırıyor. Lakin, yatırımcılar sadece siyaset değişikliklerini değil, birebir vakitte yapısal ıslahatları da görmek istiyor.
OECD, yapısal ıslahatların mevcut makroekonomik çerçeveyi istikrara kavuşturabileceğini ve uzun vadeli büyüme potansiyelini artırabileceğini belirtti. Bilhassa işgücü piyasası ıslahatlarının, yüksek kaliteli resmi işlerin ve bayan işgücünün artışına katkıda bulunabileceği tabir edildi. Sürekli iş mukavelelerinin daha esnek hale getirilmesi, toplumsal müdafaa sisteminin kıdem tazminatından daha geniş kapsamlı işsizlik sigortasına kaydırılması ve yasal taban fiyatların firmalar için karşılanabilir olmasının sağlanması, daha fazla resmi iş yaratarak refahı ve mali gelirleri artırabilir.
TÜRKİYE’DE TABAN FİYATIN YILLAR İÇİNDEKİ DURUMU VE YOKSULLUK SINIRI
OECD gerçekleştirmiş olduğu değerlendirmede taban fiyatlar konusuna farklı bir parantez açarak “Yasal minimum fiyatların firmalar için karşılanabilir olmasının sağlanması” tabirine yer verdi. Değerlendirmede açık bir halde belirtilmese de bu söz dolar bazında taban fiyatın yüksek düzeyde olduğuna ait müşahedelerden kaynaklanıyor üzere görülüyor. Nitekim Türkiye’de şimdiki olarak minimum fiyat yaklaşık olarak 500 dolar düzeyinde bulunurken, 3 yıllık ortalama 400 dolara yeni yeni yakınsamaya başlıyor.
Burada aslında diğer bakış açılarının da olduğunu söylemek mümkün. Her ne kadar dolar bazında taban fiyat ortalamaların üstünde seyretse de, bu bakış açısı şirketlerin katlandıkları maliyetlere ait de bir gösterge. Şayet yoksulluk sonu ile minimum fiyat karşılaştırılırsa farklı bir tablo olduğu görülüyor.
2024 yılı Ağustos ayına ait TÜRK-İŞ bilgilerine nazaran ‘Açlık Sınırı’ 19.271 TL. Bunun yanında minimum fiyat ise 17.002 TL. Bilgilere bakıldığında genel olarak taban fiyatın açlık sonunun altında kaldığı, taban fiyatın bu sonun üstüne çıktığı ender vakitlerde ise ivmenin tekrar aksine dönerek açlık hududunun yükseldiğini görüyoruz.